Dado – Audio dokumenti
Razgovori
Razgovor s Marsel Bijoom (Marcel Billot) i Žerman Vjatom (Germain Viatte)
6. novembra i 5. decembra 1969. godine u Eruvalu (na francuskom)
Zvučne arhive
Centar Pompidu, MNAM / CCI, Biblioteka Kandinski, Pariz
Ovi razgovori su parcijalno objavljeni u katalogu objavljenim u Nacionalnom Centru Savremene umjetnosti u Parizu 1970. godine povodom Dadove izložbe od 20. januara do 23. februara 1970.
6 novembar 1969, prvi dio
Tokom jednog bezveznog razgovora, Dado evocira jednu za drugom uspomene iz djetinjstva, iz Drugog svjetskog rata u Crnoj Gori (njegovi “prvi horori”), o Skadarskom jezeru, priča o prijateljstvu sa Rekišoom, o hospitalizaciji 1961. godine, njegovom odnosu prema hrani, transplantaciji srca u Blajburgu 1968, užasu svakodnevnice, o smrti i oblicima prouzrokovanim smrcu, zivotu kao obliku prokletstva, o smrti u prirodi, o jezeru u Eruvalu…
6 novembar 1969, drugi dio
Dado počinje evociranjem slike Žan Fukea, Djevica sa djetetom i serafinima i kerubinima au Kraljevskom Muzeju Umjetnosti u Anveru.
Ovdje je snimak prekinut. U CNACovom katalogu je zapisan (prema verziji originalnog snimka):
“GV: Les anges rouges?
D: Je pensais aux problèmes raciaux qui nous concernent personnellement, il est curieux que Fouquet ait peint des anges noirs et blancs. Les anges bleus, se sont des bébés noirs, les anges rouges ce sont des bébés blancs. Mais c’est évident…, c’est incroyable…
GV: Ce qui est très étonnant, ce sont ces têtes portées par des ailes, l’absence de corps.
D: Oui, c’est cela, c’est une idée mystique, l’absence du tronc, certainement.”
(“GV: Crveni anđeli?
D: Mislio sam na rasne probleme koji nas se lično tiču, zanimljivo je da je Fuke slikao crne i bijele anđele. Plavi anđeli su crne bebe, crveni anđeli su bijele bebe. To je očigledno… To je nevjerovatno…
GV: Ono što je začužujuće su njihove glave na krilima koje nemaju tijela.
D: Da, to je mistična ideja, odsustvo tijela.”)
Snimak se nastavlja i Dado priča kako je vidio leš čovjeka koji se bacio pod voz. Kasnije podsjeća na sliku Andrea Mantenje, Jadikovanje nad mrtvim Hristom, priča o uticaju italijanskih i njemačkih slikara na njegov rad, naročito podsjeća na Vicov uticaj, Bošov, Brojgelov, Šongauerov, na Grekovog "Vojnika" u Kolekciji Frick u NJujorku (na trenutak Dado zastaje, prisjeća se portreta Vinćenca Anastađija)… Potom priča o NJujorku, o susretu sa Hesi, Nervalovoj Začaranoj šaci, o crtežima, sukcesivnim gumiranjima na njegovim slikama, mozgu…
Hesi ulazi u prostoriju, snimak se prekida i opet nastavllja Dadovim opisom njegovog radnog dana. Priča o poliferaciji mačaka u Eruvalu, važnost životinja, naročito ptica, priča o noći, o “psihoanalitičkoj” interpretaciji motiva koji proganja njegove slike, pominje važnost riječi, priča o ratu – ne o onom koji je vidio već o kojem je slušao – o rođacima borcima koji su ubijeni…
5. decembar 1969, prvi dio
Dado priča o stipendiji koju je dobio od socijalističke Jugoslavije kada je imao 14 godina, o akademiji, o prvim portretima sovjetskih maršala 1943, o kolegama sa akademije, profesorima, o ujaku slikaru, o nadimcima koje je davao kolegama, o prvoj prodatoj slici (Kraj svijeta), priča o tome kako je krečio jednu zgradu kad je došao u Pariz, onda o poslu u ateljeu na litografijama, o susretu sa Dibifijem u tom istom ateljeu, o susretima sa Džejms Spejerom, zatim sa Kalinovskim i Danijel Kordijeom koji je postao prodavac njegovih slika, o dolasku u Kursel-le-Žizor kod čiče Leveka koji je bio model za sliku Tomas Mor, o tome zašto je slikao bebe, o Djevici sa djetetom okruženoj nevinima (“najljepša Rubensova slika”), govori o prvoj posjeti Luvru, o tome zašto živi na selu, o gradu, o selu, o zidovima Veksena, o prvim “mehaničkim” slikama, nedostatku vode i vatre na slikama, o okamenjavanju, o snijegu u akademizmu…
5. decembar 1969, drugi dio
Pitanja Vijata i Bijoa vode Dada do sljedećih tema: odsustvo “stidljivosti” u krvi na njegovim slikama, smrt majke, kofe krvi kao ex-libris Eruvala, dvosmislenost kao vječnost, distinkcija između stvari koje gleda i stvari koje slika (drveće), zaborav onog što je naslikao, muški polni organi, Zaljubljeni Babun, razgovor i slikarstvo, slom politike kao konfirmacija njegovog slikarstva, sreća kao glupost, interesovanje strašljivih ljudi za njegovo slikarstvo, odsustvo ličnog plana u bezvremenskom užasu njegovog slikarstva, rasizam, Eldridž Kliver, odsustvo iluzije ali nezainteresovanost za očajanjem – “nazadno osjećanje” – , činjenica da njegovo slikarstvo ne treba da postane lični egzorcizam već nešto opšte, njegovo odbijanje civilizacije…
Neobjavljeni razgovor sa Alfred Pakmanom
o Bernar Rekišou (Bernard Réquichot)
1972. godine u Eruvalu (na francuskom)
Zvučne arhive
Centar Pompidu, MNAM / CCI, Biblioteka Kandinski, Pariz
Dado priča Alfredu Pakmanu o susretu, prijateljstvu i razgovorima sa Bernar Rekišou. Oživljava ličnost Bernara Rekišoa, njegova djela, spise, pročitana djela (Džojsa i Mišoa), njegovu viziju svijeta, usamljenost i njegovo samoubistvo. Dado se vraća na svoju sliku u čast Rekišoa, na Veliku farmu (1962-1963), i na Prednju vuču (1968-1975). Priča o preseljenju u Eruval 1960. i o hospitalizaciji 1961. godine.
→ Takođe pogledajte video koji prikazuje razgovor sa Aleksandrom Dene, takođe o Rekišou.
→ Posjetite oficijalni sajt posvećen djelu Bernara Rekišoa (Bernard Réquichot). (Na francuskom.)
